Geïnspireerd door mijn vriendin ging ik, voor onze sportles uit, een keer mee op zaterdagochtend naar de markt. Omdat ik in die periode begon met een gezond eetpatroon (onder andere zonder pakjes en zakjes) was de markt een uitkomst. Verse groenten en fruit, noten, brood, kruiden, vis en kip. Bijna alles wat ik nodig had, kon ik daar wel halen. Geweldig!
Nu is mijn patroon iets minder vast dan destijds, maar nog steeds ben ik op zaterdagochtend op de markt te vinden. De medewerkers kennen me niet bij naam, maar een hartelijke groet kan er altijd (zelfs om 8 uur ‘s ochtends) vanaf.
Deze verandering in mijn boodschappen ritueel, 2,5 jaar geleden, bleek uiteindelijk ook het begin van zoveel mogelijk verpakkingsvrij kopen.
Boodschappen doen betekent eten en afval kopen
Er zijn momenten geweest dat ik mij in de supermarkt echt wat ongemakkelijk voelde. Allereerst al door het ontzettend grote aanbod. Het is best bizar uit hoeveel verschillende soorten pindakaas, chips en douchegel we kunnen kiezen. Toch?
Maar wat mij vooral begon op te vallen is de hoeveelheid afval die ik mee naar huis nam als ik boodschappen deed. Nu denk je misschien, afval? Je koopt toch eten? Dat klopt! Alleen dat eten heeft veel verpakkingsmateriaal.
Er zijn natuurlijk producten waarbij ik blij ben dat er iets om mijn eten heen zit. Zodat het houdbaar is, beschermd wordt en een geheel blijft. Maar wanneer ik drie tassen boodschappen mee naar huis neem en alles op zijn plek leg, belandt een deel van het verpakkingsmateriaal direct in de prullenbak. En vervolgens gaat er bij alles wat ik eet, weer een verpakking vanaf.
Single-use verpakkingen vermijden
Misschien ken je het begrip single-use plastic wel. Remco schreef er eerder al eens over. De eerste en misschien wel makkelijkste stap voor ons was om de single-use verpakkingen en producten te vermijden. Die zijn er echt alleen maar voor de 350 meter transport of het gemak.
Neem als voorbeeld de wegwerp wattenschijfjes. De verpakking en de schijfjes staan bekend als een echt single-use product. Je gebruikt ze één keer en gooit ze daarna weg. Daarom vervingen we die al eerder voor wasbare varianten.
Een ander voorbeeld is het zakje van je verse croissantjes, die je meteen na het afrekenen in de dichtstbijzijnde prullenbak gooit.
De 5 x R van zero waste
Leven zonder afval, dat is waar het Zero Waste Project voor staat. Mocht je hen niet kennen, kijk even op de website of lees het boek. De zussen schrijven onder andere over de 5 x R van zero waste:
- Refuse (weigeren): zeg nee tegen afval
- Reduce (verminderen): niet hamsteren
- Re-use (hergebruiken): potjes, shirts, kranten etc.
- Recycle (recyclen): goede verwerking/scheiding van afval
- Rot (composteren): organisch materiaal composteren
Deze handvatten ben ik gaan toepassen bij het doen van boodschappen. Het begint echt bij één, iets weigeren. Sommige producten met bepaalde verpakkingen halen we niet meer in huis (zoals voorgesneden groenten), van weer andere boodschappen zijn we de verpakking gaan hergebruiken (zoals de literpot pindakaas) en er zijn ook nog steeds momenten dat er toch verpakkingsafval in de prullenbak belandt, waarbij we natuurlijk wel goed letten op het scheiden van het afval. Dat we sinds augustus een compostbak hebben, maakt dat we stap vijf ook kunnen toepassen.
Volledig verpakkingsvrij boodschappen doen?
Vanuit ons enthousiasme en het gevoel hiermee een klein, maar wel dagelijks, verschil te kunnen maken gingen we aan de slag. De netjes, katoenen zakjes in allerlei maten, broodzak, bijenwasdoek, glazen potjes van 300 ml tot 5 liter zijn niet meer weg te denken uit onze kast en koelkast.
Er zijn ontzettend veel praktische tips online te vinden, maar mocht je nog niet zo bekend zijn met het fenomeen, dan zijn dit de 5 meest handige en basic tips van de Hippe Vegetariër voor het doen van ‘zero-waste-boodschappen’. Dus waarom dit zelf uitschrijven als zij het al mooi omschreven heeft. In het kort:
- Maak een lijstje
- Tas en tasjes mee in je tas
- Neem je eigen verpakking mee
- Kopen in bulk
- Koop lokaal en in het seizoen
Alles verpakking vrij!
Nu wil ik jou natuurlijk ook enthousiast maken om steeds meer zero waste boodschappen te doen en je allerlei tips geven om dat met elkaar aan te pakken. Een deel van mij wil dat ook en hoopt dat je al wat gemotiveerd bent geraakt.
Sommige veranderingen bij ons thuis vind ik namelijk fantastisch. Ik geniet gewoon van onze bulk aankoop van pasta, rijst, risotto, havermout e.d. van de Nieuwe Graanschuur in Amersfoort. Daarnaast was de verse pindakaas die we daar gemaakt hebben, en in ons eigen meegebrachte glazen pot deden, heerlijk!
Ik ben nog steeds fan van de markt en vind het fijn dat we mede hierdoor weinig producten met verpakking kopen en dat alle marktkoopmannen mijn meegebrachte bakjes en zakjes accepteren.
Er zijn tal van voordelen te noemen om verpakkingsvrij boodschappen te doen. Zowel qua impact op het milieu als de bewustwording van het kopen van meestal gezond en vers eten. Let maar eens op. Veel ongezond en bewerkt eten kun je sowieso niet verpakkingsvrij kopen, in tegenstelling tot veel vers en onbewerkt voedsel.
Nadelen van verpakkingsvrij boodschappen doen
Steeds meer verpakkingsvrij boodschappen doen, ik vind het een leuke uitdaging. Maar tegelijk zijn er ook tal van nadelen. Of beter gezegd, consequenties van de keuze om verpakkingsvrij boodschappen te doen.
1. Het vraagt tijd en aandacht
Het eerste, wat je misschien allang bedacht had, is dat het tijd en aandacht vraagt om bewust producten te kopen zonder verpakking. Ik ga op mijn fiets naar verschillende kramen, verschillende winkels op soms zelfs verschillende dagen. Dit vraagt dus enige vorm van planning en moeite over wanneer je wat en waar koopt.
In een zelf gecreëerd systeem met discipline lukt dit goed. Zoals ik eerder op zaterdag voor de sportles naar de markt ging. Maar als de motivatie afneemt, er minder tijd is of de weekplanning anders loopt dan is een ongepland tripje aan de Jumbo onvermijdelijk. En daar neem ik dan soms met één bezoekje net zo veel verpakkingsafval mee dan ik andere keren in een hele week heb.
Kortom: ja het kost tijd en aandacht om bewust een verandering toe te passen. Ik moet wel zeggen, als die verandering eenmaal een gewoonte is geworden, is mijn ervaring dat het niet meer tijd kost dan de meer ‘ongeplande en ongestructureerde’ manier van boodschappen doen.
2. Niet alle producten zijn verpakkingsvrij te koop
Van veel groente en fruit kan ik mij niet meer voorstellen dit standaard met verpakking te halen. Maar hoe anders is dit met bijvoorbeeld vlees- en zuivelproducten of frisdrank. Of veel lekkernijen. Wat doe je dan? Gekeken naar de 5 R’en begint het met weigeren. Bij sommige producten doen we dat en het niet meer eten van vlees draagt ook behoorlijk bij aan meer verpakkingsvrij boodschappen doen.
Maar bijvoorbeeld zuivelproducten eten we nog wel graag en wij kiezen ook voor het gemak van kant-en-klare hummus bakjes. Of er is niet altijd een verpakkingsvrije mogelijkheid omdat er bij ons in Zwolle bijvoorbeeld geen De Nieuwe Graanschuur zit.
Wanneer je actief keuzes wilt maken voor verpakkingsvrij boodschappen doen, zul je veel producten uit je weekmenu moeten schrappen. Of bereid zijn om iets zelf te maken of ver weg te halen.
En dat is een keuze waarvan ik goed begrijp dat dit niet voor iedereen is weggelegd. De vraag is dan misschien meer wat je zou kunnen doen ten aanzien van de producten die je wel vaak in je weekmenu hebt en die wel verpakkingsvrij te koop zijn.
Het is onmogelijk
De valkuil bij het maken van keuzes is te belanden in een alles of niets principe en daarmee vaak een impasse. Dit geldt zowel voor zero-wasters als voor mensen die hier niet aan willen beginnen.
Het klopt. Het is vrijwel onmogelijk om volledig, altijd, 100% en overal verpakkingsvrij boodschappen te kopen. En zelfs als je heel ver komt, dan nog kun je erover discussiëren dat de winkel waar jij het haalt of het restaurant waar jij eet alsnog verpakkingen gebruikt. Dus heb je te maken met ‘indirect’ verbruik.
Een helpende mindset vind ik deze van Zero Waste Chef, Anne Marie Bonneau:
“We don’t need a handful of people doing zero waste perfectly. We need millions of people doing it imperfectly.”
Het gaat er niet om wat de perfecte manier is om het afval wat je produceert te reduceren en verpakkingsvrij boodschappen te doen. Het is namelijk nooit een doel op zich. Het zijn keuzes die je wel (of niet) kunt maken om de impact die wij hebben qua afval en verbruik van grondstoffen minder groot te maken. Maar er zal altijd impact blijven.
Onze tip: begin klein
Ten opzichte van drie jaar geleden is er bij ons thuis het nodige veranderd en verminderd qua boodschappen, verpakkingen en afval. Zijn al onze boodschappen nu verpakkingsvrij? Nee. Als je onze koelkast open doet ligt en staat er nog van alles met verpakking. Wel blijven we de principes toepassen van 5xR, als reminder bij het kopen van boodschappen.
Wil je hier zelf ook stappen in maken? Begin dan gewoon klein. Kies de producten die je het meest gebruikt en het makkelijkst verpakkingsvrij kunt kopen of kunt vervangen. Wie weet komt er een proces op gang en wie weet waar jij (en wij) dan samen over drie jaar vanaf nu staan.
