De uitvinding van plastic was een revolutie. Het materiaal dat niet vergaat en goed te vormen is, ging al snel de hele wereld over. Een goedkope grondstof die bovendien geen stroom geleidt en ook nog eens waterdicht is.
Vandaag de dag staat plastic vooral negatief bekend om zijn verwoestende impact op het milieu. Hoe komt het dat plastic zo schadelijk is en hoe kunnen we ons plastic gebruik verminderen?
Waar komt plastic vandaan?
De oorsprong van plastic is terug te leiden naar de Meso-Amerikanen. Zij gebruikten natuurlijk rubber voor ballen, elastieken en figuren. Het was Alexander Parkes die in 1856 het eerste plastic materiaal, genaamd celluloid, patenteerde. Iets meer dan 50 jaar later, in 1907, wordt het materiaal bakeliet uitgevonden door de Amerikaanse scheikundige Leo Baekeland [1]. Dit materiaal wordt beschouwd als het eerste plastic. Een volledige synthetische kunststof.
Waarom is plastic zo schadelijk?
Bakeliet is het eerste niet biologische plastic. We noemen dit ook wel synthetische kunststoffen. Ze komen door chemische processen tot stand en omdat kunststoffen worden geproduceerd uit aardolie, komen bij de productie ervan veel broeikasgassen vrij. [2] Uiteindelijk blijven er twee basissoorten over: van aardolie wordt polyetheen gemaakt en van gas wordt polypropeen gemaakt.
Een belangrijke eigenschap van plastic is dat het niet of nauwelijks afbreekbaar is. Nu is puur plastic niet zo schadelijk, maar er worden veel toevoegingen gedaan die wel schadelijk zijn. Denk aan stabilisatoren, kleurstoffen en andere chemische stoffen om het materiaal van de juiste eigenschappen (zoals kleur en warmtebestendigheid) te voorzien. Plastic vergaat niet of pas na honderden jaren. Normaal gesproken is dat een geweldige eigenschap, maar inmiddels is het een groot probleem geworden.
Plasticvervuiling is een tikkende tijdbom
Veel van het gebruikte plastic kunnen we niet goed opvangen of verwerken. Daardoor komt er jaarlijks 8 miljoen ton aan kunststoffen in onze oceanen terecht. Daarvan heeft 80% zijn oorsprong in de 1000 grootste rivieren in de wereld. Dieren raken erin verstrikt of eten het op met sterven tot gevolg. Complete leefomgevingen raken zo in gevaar.
Ondanks dat dit vaak heel ver weg voelt, heeft het ook impact op onze eigen leefomgeving.
Plastic vergaat niet, maar wordt met de tijd door zout water en golven geleidelijk in kleinere stukjes afgebroken. Daardoor wordt het opruimen steeds moeilijker. Deze kleine plastics worden door zeedieren gegeten en komen als voedsel weer op ons bord te liggen [3].
Microplastics en nanoplastics
Spoelen we dit afbraakproces nog een aantal jaren vooruit, dan is het plastic omgezet naar micro- en nanoplastics. Deze deeltjes zijn zo klein dat je ze inademt, waardoor ze in je longen terecht komen.
Ook spoelen we met onze tandpasta, shampoo, scrubs en cosmetica miljoenen kleine deeltjes plastic het water in. Deze deeltjes zijn zo klein, dat de rioolwaterzuiveringen ze er niet uit kunnen halen. Ook deze zogenaamde microbeads belanden uiteindelijk in jouw longen en lever. Wat het daar aanricht is nog onbekend, maar ik kan mij zo voorstellen dat het niet gezond is.
Plasticvervuiling is een tikkende tijdbom. We weten niet goed wat de gevolgen voor onze gezondheid zijn en dat kan een motief zijn om gewoon door te gaan zoals we altijd deden.
Maar laten we niet wachten op de uitkomsten van de onderzoeken die worden gedaan. We kunnen nu al een positieve verandering inzetten. Want in de ruim honderd jaar dat we plastic gebruiken, hebben we er letterlijk een soepje van gemaakt.
Manieren om plastic te minderen
Misschien wil je hier net als wij verandering in brengen. Dat kan, want wij, de consumenten, maken een groot verschil. Zoals in elke markt geldt ook hier vraag en aanbod. Als jij en ik het veel minder gaan gebruiken, dan maken we een positief verschil.
De grootste impact die we kunnen maken is het gebruik verminderen van de single-use plastics. Dit zijn plastic verpakkingen of producten die we eenmalig gebruiken. Denk aan:
- Rietjes
- Wattenstaafjes
- Wattenschijfjes
- Broodzakjes
- Productverpakkingen
- Plastic flesjes
- Plastic bestek
- Foam bekers
Wij proberen deze producten actief te vermijden, al is dat echt niet altijd makkelijk. Verder proberen we op de volgende manier een positieve impact te hebben:
- We gebruiken allebei een fles voor water die we steeds bijvullen
- We kiezen op een feestje of BBQ voor biologisch afbreekbare alternatieven voor bestek en bordjes. Of we doen ouderwets de afwas.
- Onze shampoo flessen hebben we recent kunnen vervangen door Shampoo Bars, waardoor we daarvoor ook geen plastic verpakking meer nodig hebben.
- Als we toch in plastic verpakte producten willen kopen, dan kiezen we grote verpakkingen uit. Want daar zit in verhouding minder plastic omheen. Bovendien is een grote verpakking vaak voordeliger, wat ook voor je portemonnee goed is.
Helaas is er ook veel wat nog niet lukt. Zo is een deel van ons voedsel nog verpakt in plastic. De kwark die ik eet, het brood dat in de vriezer moet en tot grote frustratie ook veel groenten en fruit. Nu hebben we het geluk dat we op de markt veel groenten, fruit en noten zonder verpakking kunnen halen, wat Evelien elke zaterdag ook doet. En we drinken zelf alleen nog gember of muntthee, wat na gebruik in de compostbak beland.
Daarnaast scheiden we ons plastic afval, in de hoop dat het goed verwerkt of gerecycled wordt. Als we plastic op straat zien gooien we dit regelmatig weg.
Plastic producten zijn ook goed te vervangen voor andere materialen. Gebruik bijvoorbeeld een bamboe tandenborstel in plaats van een plastic variant en draag zo min mogelijk synthetische kleding omdat deze langzaam vergaan tot microplastics.
Nog meer tips van Milieucentraal
Op de website van Milieucentraal ontdekte ik nog meer goede tips, waarvan ik er een aantal met je wil delen:
- Pomp je autobanden hard op zodat ze minder rubber verslijten
- Was je kleding niet te snel omdat de slijtage van kleding microplastics achterlaat
- Gebruik bij voorkeur cosmetica zonder plastic toevoegingen
- Vermijd de piramidevormige theezakjes, die veel plastic afscheiden
- Breng je verf naar de milieustraat
Meer bruikbare tips en hoe je dit toepast, lees je op Milieucentraal.
Is het plasticprobleem op te lossen?
Plasticvervuiling is een groot probleem. Allereerst is het belangrijk om te beseffen dat wij zelf een groot verschil kunnen maken. Laten we niet wachten om te ontdekken of het schadelijk is en of het verregaande gevolgen heeft voor onze wereld en onze gezondheid. Hoe minder plastic we de wereld in helpen hoe beter.
Daarnaast zijn er al veel mooie initiatieven en is het, net als bij elk ander grootschalig probleem, belangrijk om samen op te trekken.
- The Ocean Cleanup van Boyan Slat is bezig om het plastic uit de oceaan te verwijderen. Daarnaast lanceerden ze recent The Interceptor. Een soort grote filterinstallatie op rivieren die voorkomt dat plastic de oceaan opdrijft.
- Krijgen steeds meer producten een variant zonder plastic. Denk aan biologisch afbreekbaar bestek en folies.
- Worden er onderzoeken gedaan naar micro organismen en bacteriën die wel in staat zijn om plastic af te breken.
- Zijn er meerdere petities die je kunt ondertekenen om het plastic afval terug te dringen, waarvan deze al bijna 100.000 keer ondertekend is.
Bibliographie
Wil je meer weten over plastic en vervuiling? NPO heeft een focusartikel over het plastic probleem geschreven en ook de video van National Geographic kan ik je zeker aanraden.
[1] Bakeliet, Wikipedia, 2019
[2] Kunststof, Wikipedia, 2019
[3] Effecten op het milieu, Plasticsoupfoundation, 2019
