Hoeksteen-gewoontes veranderen je leven

Hoeksteen-gewoontes veranderen je leven

Jaren geleden was ik met Evelien in de Gorges du Verdon. Eén van de grootste en mooiste kloven van Frankrijk en misschien wel van heel Europa. In de engte – onttrokken van al het zonlicht – ervaar je de echte kracht van deze rivier. Van bovenaf lijkt het azuurblauwe water vriendelijk door het landschap te kronkelen, maar diep in de kloof worstelt het water zich gewelddadig tussen de rotsen door.

En zo is het ook met onze gewoontes.

Ze beginnen als onschuldige stromen die rustig door het landschap van onze hersenen meanderen. Maar naarmate de patronen zich herhalen vormen ze diepe kloven waar de neuronen in een razend tempo doorheen stromen.

40% van de acties die je op een dag uitvoert, zijn gewoontes [1]. Hier bewust van worden helpt ons om onszelf beter te begrijpen, invloed uit te oefenen op onze omgeving en compassie te hebben met de mensen om ons heen.

Als we de manier waarop we spullen aanschaffen willen veranderen of de manier waarop we omgaan met stressvolle situaties en zelfs als we onze productiviteit en werkplezier willen verbeteren, dan moeten onze gewoontes veranderen. Ze zijn namelijk een cruciaal onderdeel van gedragsverandering [2].

De kettingen van de gewoonte zijn te licht om te kunnen voelen, totdat ze te zwaar zijn om gebroken te worden.

Warren Buffett

Wat zijn gewoontes? 

Gewoontes beginnen doorgaans als een bewuste handeling, waar we op een gegeven moment niet langer over nadenken, maar die we wel blijven doen. Een gewoonte is dus een manier van handelen die we onbewust uitvoeren – vaak zelfs elke dag. Zodra een beslissing automatisch gedrag wordt is er sprake van een gewoonte.

All our life, so far as it has definite form, is but a mass of habits

William James

Gewoontes zijn heel handig. Onze hersenen zijn namelijk snel beslissingsmoe en willen continu energie besparen. Volledig aan zichzelf overgelaten zullen ze proberen om van bijna elke handeling een routine te maken. Want zo wordt kostbare wilskracht bespaart. 

Habit is an energy saver for us. It allows us to free our mind, for other types of activities.

Barbara Oakley, A mind for numbers

Gewoontes: goed of slecht?

Gewoontes zijn er in allerlei gradaties. Ze kunnen lang of kort duren, eigenaardig of onbeduidend zijn. Ze zijn er in onschuldige vormen, helpend, destructief en alles daar tussenin.

Gewoontes beginnen als iets kleins en vaak onschuldig maar hebben grote gevolgen voor hoe je je leven leeft. Het doet er dus toe om hierover na te denken. Want als we ons bewust worden van onze goede en slechte gewoontes, hebben we meer kans om ze te veranderen [3].

Zonder gewoontes zijn we nergens

Als je een bekende tegenkomt, wat doe je dan? Zonder er over na te denken begroet je hem of haar op een manier die bij jullie relatie past. Je steekt je hand op of begint te glimlachen. Deze gewoonte duurt maar heel kort – in het geval van emoties en gelaatstrekken zelfs maar enkele milliseconden.

Hoe anders is dat met het uitparkeren van een auto. Volledig onbewust voer ik een aaneenschakeling van handelingen uit. Om me heen kijken, de koppeling en rem intrappen, schakelen, gas geven, nog een keer kijken en sturen. Afhankelijk van je rijvaardigheid zal deze gewoonte enkele seconden tot een minuut in beslag nemen.

Dit soort gewoontes hebben een doel. Het is onmogelijk om te functioneren als je elke handeling bewust zou moeten uitvoeren.

Stel je voor dat elke handeling een keuze is. Ga ik begroeten of niet? En hoelang dan? En welke richting moet ik op kijken? Hoe beweeg ik mijn hand? En vergeet ook niet om tegelijkertijd je voeten te verplaatsen. Links, rechts, links, rechts… te laat.

Zonder gewoontes zijn we nergens.

Onhandig en destructief

Gewoontes zijn dus erg nuttig, maar ze kunnen ook onhandig zijn en zelfs destructief. Ik vind roken hier een goed voorbeeld van. De gezondheidsinstellingen zijn het er allemaal over eens dat het slecht voor onze gezondheid is, maar toch rookt zo’n 22,4 procent van de bevolking [4]. We weten dat het ongezond is, maar het is een diep ingesleten gewoonte.

Telefoongebruik is een ander voorbeeld. Wanneer we een bericht krijgen wordt ons kijkgedrag beloont met een kleine dosis dopamine, zijn we even gelukkig en kijken we het liefst snel weer. Of dat nu tijdens het lopen, in een gesprek of op de wc is. Hoewel dit niet direct schadelijk is voor onze lichamelijke gezondheid is deze gewoonte op z’n minst gezegd onhandig en afleidend.

De macht der gewoonte

Jouw hersenen zijn op zoek zijn naar patronen, routines en gewoontes en bedrijven maken daar graag gebruik van. Technologiebedrijven, farmaceutica en zelfs supermarkten proberen je gedrag te beïnvloeden zodat het kopen of gebruik van hun product een routine wordt.

Er is een reden dat chocolade zo dicht bij de kassa ligt, dat frisdrank in bijna ieder gebouw te vinden is en dat je zo vaak app-meldingen krijgt op je telefoon. Als je je eenmaal in de gewoontecyclus bevindt is het moeilijk om daaruit te komen. Je aankopen en handelingen worden een routine en daar is veel geld mee te verdienen.

In The power of habit schrijft Charles Duhigg dat veel mensen niet vooraf van plan waren om stelselmatig fastfood te eten, maar dat ze daar langzaam aan zijn begonnen. 1x per jaar werd 1x per maand, en 1x per maand werd 1x per week.

Hoeksteengewoontes zijn de sleutel tot een ander leven

Heb jij gewoontes die je zou willen veranderen? Zou je graag een nieuwe gewoonte aanleren? Dat is een waardevol besef, want de wil om te veranderen is het begin van verandering. Maar misschien vraag je wel af waar je moet beginnen.

Gewoontes zijn niet eenvoudig te veranderen en daarom is het belangrijk dat we onze energie op de juiste gewoontes richten. Sommige gewoontes zijn namelijk bepalender voor je gedrag dan andere. Charles Duhigg noemt dit keystone habits – hoeksteengewoontes: 

Deze hoeksteengewoontes doen er meer toe dan andere gewoontes en kunnen de manier waar je eet, werkt, speelt, leeft, uitgeeft en communiceert beïnvloeden. Hoeksteengewoontes kunnen een proces starten dat, met verloop van tijd, alles transformeert. 

Deze gewoontes zijn dus zo krachtig dat ze een kettingreactie kunnen veroorzaken. Net als de hoeksteen van een huis leunen andere gewoontes hierop. En net als bij het weghalen van een hoeksteen, heeft dit grote gevolgen voor het huis – of in het geval van gewoontes – voor je leven.

Zo kan een half uurtje lopen na het eten ervoor zorgen dat iemand andere voedingskeuzes gaat maken, begint met sporten en zelfs uiteindelijk een carrièreswitch onderneemt.

Habits can be changed, if we understand how they work!

Charles Duhigg

1. Wat als je niet meteen op de bank ploft?

Stel je het volgende scenario voor:

Na een lange werkdag plof je op de bank en zet je de tv aan. Tijd om te bingen. Geen zin om eten te koken, kies je voor Thuisbezorgd en ‘s avonds laat trek je nog een zak chips open. Moe en veel te laat duik je je bed in. Met weinig energie begin je de volgende ochtend aan je werk en aan het einde van de dag kom je opnieuw vermoeid thuis. Het patroon herhaalt zich.

Als je niet op de bank ploft kan je avond er heel anders uit zien. Misschien loop je dan langs de supermarkt en haal je een gezonde maaltijd. S’avonds lees je een boek, ga je sporten en nog even langs bij een vriend. Gelukkig en voldaan ga je naar bed en de volgende dag barst je van de energie. Deze dag zal het een stukje makkelijker zijn om na het werk niet op de bank te ploffen en de dag daarna nog een stukje makkelijker.

In het begin zal het discipline vragen, maar naar verloop van tijd verandert deze gewoonte je hele leven.

Waarom richten we onze energie niet op die zak chips?

Wanneer je gezonder wilt leven, denk je misschien dat je de zak chips moet overslaan. We zijn dan geneigd ons hier op te richten. Stel dat je dat doet. Dat je met veel wilskracht de zak chips laat staan. Ben je er dan?

Waarschijnlijk niet. Je komt nog steeds moe uit je werk, ploft nog steeds neer op de bank en hebt nog steeds weinig energie. Dus moet je op zoek naar de hoeksteengewoonte die zorgt voor een kettingreactie.

2. Win de ochtend, win de dag

Een hoeksteengewoonte die ik bij mezelf heb ontdekt is om elke dag om 06.45 wakker te worden. Van dat ene moment – mijn wekker uitdoen en mijn bed uitstappen – hangt een heleboel af. Die helpt me om te gaan mediteren, hardlopen en schrijven. De rest gaat daarna altijd vanzelf.

Tegen de tijd dat ik naar mijn werk ga heb ik de dingen die ik belangrijk vind al gedaan en heb ik voor de avond tijd voor andere afspraken en de rust om te ontspannen.

Daarom doe ik erg mijn best om die gewoonte vol te houden. Want telkens als ik de ochtend win, win ik de dag.

3. Inbox uit

Ook op het werk hebben we hoeksteengewoontes. Wanneer check jij bijvoorbeeld je e-mail?

Een heleboel mensen beginnen hun werkdag uit gewoonte met het openen van hun inbox. Urgente e-mails, onnodige nieuwsbrieven en notulen van vergaderingen bepalen vervolgens het ritme van de dag. De grote taken blijven liggen en gestresst gaan ze naar huis, omdat het echte werk niet is gedaan. “Dat moet dan morgen maar.” Om vervolgens de dag erna weer geconfronteerd te worden met dezelfde gewoonte.

Hoe anders zou onze dag eruit zien als onze e-mail even laten voor wat het is?

Achtervolg geen konijnen als je op olifanten gaat jagen. Gebruik de kostbare energie die je hebt voor de grote taken en je zult veel meer gedaan krijgen. Het enige… het ENIGE wat je hoeft te doen is te wachten met het openen van je e-mail. Laat bijvoorbeeld de ochtend je inbox uit en je zet een kettingreactie in gang die je werkdag compleet zal veranderen.

Gewoontes veranderen is moeilijk, maar niet onmogelijk

We brengen een groot deel van ons leven door op de automatische piloot en dat is maar goed ook. Zonder gewoontes zouden we snel beslissingsmoe zijn.

Helaas zijn we niet altijd blij met de gewoontes die we hebben en zouden we ze graag willen veranderen. Dat kost de nodige inspanning, maar dat betekent niet dat we stuurloos zijn.

Je hoeft niet al je gedrag te veranderen. Onze energie is beperkt en dus moeten we goed nadenken wat we willen veranderen. Wanneer we goede gewoontes willen aanleren of slechte gewoontes willen afleren moeten we ons richten op hoeksteengewoontes. Want als we die gewoontes veranderen dan ontstaat een krachtige kettingreactie en gaat de rest vanzelf.

Probeer eens na te denken over welke gewoonte je wilt veranderen? Welke hoeksteengewoonte kan je daarbij helpen?

Notities

[1] Charles Duhigg noemt deze statistiek in zijn boek The power of habit. Ik heb even gezocht en dit is de originele bron: Habits: A Repeat Performance by David T. Neal, Wendy Wood, and Jeffrey M. Quinn

[2] Evelien merkte terecht op dat gedragsverandering een zeer ingewikkeld psychologisch proces is, waar veel meer bij komt kijken. Gewoontes zijn slechts een onderdeel in dit hele proces.

[3] Ik heb geen oordeel over goede en slechte gewoontes. De term goed en slecht gebruik ik enkel een onderscheid te kunnen maken. Ik denk dat iedereen voor zichzelf kan bepalen welke gewoontes voor hem of haar een belemmering zijn en welke gewoontes een hulpmiddel zijn. 

[4] De cijfers over roken komen van het CBS. Het gaat hier niet om een waardeoordeel over roken. Hoewel ik hoop dat we ooit een rookvrije wereld hebben. https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2019/12/lichte-daling-aantal-rokers-onder-volwassenen

Wil jij ook meer van minder?

Schrijf je in voor onze maandelijkse nieuwsbrief

We delen je e-mailadres niet met anderen