Werk is voor veel mensen heel belangrijk. We besteden er een groot gedeelte van onze tijd aan. We denken er veel over na, ook als we niet werken. Wat we doen, ervaren en leren op het werk heeft een grote impact op onze ontwikkeling. En meestal is werk ook nodig om te voorzien in inkomen, waarmee we vervolgens ons leven inrichten.
In 2019 was het thema werk voor mij persoonlijk een veelbesproken onderwerp. Vooral doordat ik het een tijd niet had. Tijdens mijn sabbatical besloot ik ontslag te nemen en de tijd te nemen om te zoeken naar een nieuwe werkomgeving.
Maar ook voor deze switch had werk een grote rol in mijn leven. Misschien wel te groot. Enerzijds omdat ik veel tijd en energie besteed aan wat ik deed. Anderzijds omdat ik als loopbaanadviseur mensen coachte bij het maken van loopbaankeuzes of bij het zoeken naar een nieuwe baan.
Door al die gesprekken en mijn eigen zoektocht, kwam ik erachter dat er in de beeldvorming over werk grofweg twee basishoudingen lijken te bestaan.
1. Werk gewoon als baan, voor het inkomen, om daarnaast te kunnen doen wat je écht belangrijk vindt.
2. Werk als betekenisgeving, uiting van je identiteit, als kern van je wekelijkse activiteiten.
In het eerste geval kun je zeggen dat werk vooral een middel is. In de tweede situatie is het werk zelf het doel geworden.
Houding 1: Werk als gewone baan
Vanuit deze mindset is werk in zekere zin een verplichting, een goede gewoonte, noodzaak of iets wat je gewoon behoort te doen.
De mensen met deze houding ervaren hun werk als iets externs. Het zegt niet perse iets over wie ze zijn of wat hun waarde is. Het is wel belangrijk wat de baan hun oplevert. Door het geld wat ze verdienen is het mogelijk om die mooie auto te kopen, te zorgen voor het gezin, een verre reis te maken of jaarlijks de nieuwste iphone aan te schaffen.
Wanneer je werk verder niet een uiting is van jouw persoonlijke waarden of je een gevoel van betekenis geeft, kan het zijn dat je werk soms zinloos of heel gewoon voelt.
Je weet dat je vervangbaar bent of je denkt dat iedereen kan wat jij doet. Tegelijkertijd besef je ook dat iedere baan zo zijn voor- en nadelen heeft en hangt je geluksbeleving niet af van je werk.
Tijd, energie en geld voor de rest van de week
In deze eerste houding is er minder behoefte om te switchen van vakgebied of werkgever. Uiteindelijk komt het allemaal op hetzelfde neer. Dus is het houden van wat je hebt en kent prettig.
Je besteed graag je tijd, energie en geld aan de rest van de week, de voor jou misschien wel belangrijkere dingen in het leven. Zoals familie, vrienden, hobby’s, verenigingen of vakanties. Daarnaast is loyaliteit en stabiliteit vaak belangrijk voor mensen die hun werk op deze manier ervaren.
Herken je iets van bovenstaande? Niets mis mee! En tegelijk roept dit bij sommigen wellicht wat weerstand op. Zoals in dit citaat van Elske Doets daarvan iets zichtbaar wordt:
‘Hoe kan het zijn dat je de twee dagen die je niet werkt, belangrijker vindt dat de vijf dagen dat je dat wel doet? Dat vind ik zo gek. Een baan waar je niet gelukkig mee bent, kun je echt niet goedmaken door in het weekend te gaan mountainbiken in de duinen.’
Het wil echter niet zeggen dat iedereen die zijn werk meer als middel of gewoonte ziet, er niet gelukkig mee is. Al heb ik wel vaak mensen gesproken die zeggen daarmee uiteindelijk in de kern niet écht tevreden te zijn met hun baan.
Houding 2 Werk als betekenisgeving
Voor een andere groep mensen zijn inhoud en betekenis een grotere beloning dan het geld wat ze verdienen met het werk wat ze doen. Werken doe je niet voor je baas, maar primair voor jezelf.
Het is je manier om je identiteit te uiten. Om van waarde te zijn in deze wereld. Je stopt er veel van je tijd, aandacht en energie in. Daarbij zijn er minder duidelijke scheidslijnen van werktijden, werkplekken en je werkomgeving. Soms is de werk-privé balans wel eens scheef te noemen.
Het werk wat je doet moet plezierig zijn, je verder ontwikkelen en zin geven aan je bestaan. Omdat het werk wat je doet minder afgebakend is grenst het ook vaak aan hobby’s, vormt het je sociale context en zegt het veel over je waarden, drijfveren en idealen in het leven.
Werk maakt gelukkig. Of niet
Een bijkomende mindset in deze tweede houding is dat wanneer je iets wilt bereiken je er alleen zelf kan komen en wanneer iets niet lukt voelt dit dan ook als persoonlijk falen. Dat kan je echt ongelukkig maken.
Ondanks dat deze houding herkenbaar kan zijn voor alle generaties, speelt deze mindset volgens psycholoog Thijs Launspach sterk bij millennials.
“Waar generatie X, de ouders van millennials, nog geregeld een heel leven voor dezelfde werkgever bikkelde, switchen millennials veel vaker van baan. Plezier en persoonlijke ontwikkeling staan voor deze generatie in het werk voorop. Voldoet een baan daar niet aan, dan is het tijd voor iets anders.”
Maar ook deze houding kan de nodige weerstand oproepen. Sterker nog, het kost je ook iets en wordt vaak gezien als een van de redenen waarom zoveel jonge mensen met burn-out klachten te maken hebben. We halen zoveel betekenis en waarde uit wat we doen (ons werk) dat het ons ontwricht op het moment dat het bijvoorbeeld anders loopt dan gehoopt.
Zo schreef Ben Tiggelaar:
Werk is de moeite waard. Werken is goed voor je. Je baan kan zelfs een oefenplek zijn voor je belangrijkste waarden, voor waar je in gelooft. Maar we moeten het niet overdrijven. Werk is niet de plek waar ik de antwoorden op mijn levensvragen ga vinden. Ik zal mijn heil elders moeten zoeken.
Er is geen één definitie van werk
Natuurlijk is het in de praktijk niet altijd zo zwart wit als ik hierboven heb geschetst en herken je vast wel wat in beide houdingen. Misschien ben je tevreden met de rol die werk in jouw leven heeft, ongeacht of het een middel of een doel is.
De definitie van werken is officieel: “het aanbrengen van wenselijk geachte veranderingen in de omgeving door menselijke activiteit. Werk kan zowel lichamelijk als geestelijk zijn.”
Werken kun je heel breed zien, en kan gaan over alles wat je kiest te doen in je leven wat bijdraagt aan ‘wenselijk geachte veranderingen’. Ook als je hier niet voor betaald wordt. In economisch verband geldt officieel de term arbeid nog. Maar wie zegt dat tegenwoordig nog: mijn arbeid!?
Werken is een werkwoord. Het is een doorlopende activiteit waar je je actief voor moet inzetten en ook keuzevrijheid in hebt. Zowel in waar je het doet, wat je doet als hoeveel tijd je eraan besteedt.
Ieder heeft zijn unieke werkvraag
Misschien worstel jij momenteel met je werk. Je denkt erover na om minder te werken, ander werk te gaan doen of voelt iets van onvrede omdat deze baan niet je droombaan is.
Het kan zijn dat je werk een te lange tijd een middel voor je is geweest. En dat het inhoudelijk gezien nu niet meer aansluit bij andere waarden in je leven en je graag meer van betekenis wilt zijn. Het is mooi om hier dan stappen in te maken want te lang doorgaan met een baan waar je geen energie meer van krijgt kan leiden tot uitval.
Het kan ook zijn dat je juist te veel waarde hecht aan je werk en erachter komt dat het, ondanks dat het betekenisvol werk is, je niet gelukkig maakt. Dat je werk altijd op één heeft gestaan, je er teveel energie aan hebt gegeven en daardoor andere levensgebieden zijn ondergesneeuwd.
En zo zijn er nog tal van situaties denkbaar. Iedereen heeft zijn eigen werkervaring en werkvraag. Zijn eigen definitie van wat werken is en welke rol het in zijn leven krijgt. En dit verandert gaandeweg het leven ook nog eens, meerdere malen.
Vergelijken met anderen of proberen om een norm te vinden hierin is mijn inziens dan ook zinloos. Of aansluiten bij clichés als: ik werk om te leven of leef om te werken (waar ik hier meer over schrijf) is ook niet echt helpend.
Reflecteren op je eigen werkhouding
Wat jouw situatie precies is, dat weet ik niet. Maar het kan wel helpen om eens te reflecteren op de betekenis die jij geeft aan werken, voordat je actief op zoek gaat naar iets anders of minder/ meer gaat werken.
Herken jij je vooral in houding 1 of juist meer in houding 2? Of hanteer jij een hele andere basishouding?
Graag geef ik je onderstaande achtergrondinformatie mee over de randvoorwaarden van een gemiddelde baan. Misschien kan het je helpen in je mindset en de keuzes waar jij nu voor staat. Het is een samenvatting uit ‘welke kleur heeft jouw parachute’ van Richard N. Bolles.
De gemiddelde baan is:
- Een baan met een onzekere duur.
Hoe lang je baan meegaat hangt niet alleen van jezelf af, maar ook van degene voor wie je werkt en van ontwikkelingen in de economie of maatschappij. Je kunt je baan ook ‘zomaar’ kwijt zijn, dus je moet er mentaal op voorbereid zijn dat je van werk veranderd in de toekomst. - net als een cursus.
Elke baan verandert snel van inhoud en vorm en je moet voortdurend allerlei dingen onder de knie krijgen. Het is verstandig je baan niet slechts als een middel te beschouwen om iets te bereiken. Kijk er liever tegenaan als iets waar je veel van kunt leren of van geleerd hebt. - gelijk aan een avontuur.
Bij de meeste organisaties is de kans groot dat je dingen zult meemaken die soms in de buurt komen van soapseries. Machtsspelletjes, heftige ambities, vreemde gebeurtenissen, geruchten, revolutie en onverwachte plotwendingen. Soms zul je je kostelijk vermaken en soms zul je ervan balen. - iets waar je je tevredenheid uit het werk zelf moet halen, op dat moment.
En niet uit de beloning die je (misschien) in de toekomst krijgt. Je mag hopen op een baan waar je plezier hebt, gewaardeerd wordt, zoekt naar bevestiging en loonsverhoging. O en natuurlijk promotie. Maar ondanks al je hoop kun je ook in een baan terechtkomen waar je bazen simpelweg niet zien wat een geweldige bijdrage jij de organisatie levert, waardoor je je ondergewaardeerd voelt en uiteindelijk maanden of jaren later weer vertrekt, zonder het gevoel dat je echt gewaardeerd werd. Hier heb je ook gewoon mee te dealen. - compleet veranderbaar.
Een baan is niet iets wat in steen is uitgehouwen, hoe lang het werk ook al bestaat. Jouw kracht schuilt in je overtuiging dat je die baan kunt, zult en moet transformeren door de houding en vaardigheden die jij inbrengt. Geen een functie of werknemer is exact hetzelfde. Creëer je eigen werk. Dat kan als ZZPér maar net zo goed in loondienst.
Bronnen
Millennial probeer je werk eens als baantje te zien, volkskrant.nl, 2020
Wil je succes, stop met spelen van een rol op je werk, intermediair.nl, 2020
Beroep als bedevaart, tiggelaar.nl, 2020
Welke kleur heeft jouw parachute – Richard N. Bolles.