Iedereen heeft weleens te maken met stress. Het is een hot topic en werkstress is beroepsziekte nummer 1 in Nederland. Er is veel informatie over stress te vinden. Mensen zijn op zoek naar minder stress of naar tips om een leven zonder stress te leven. Wij willen jou natuurlijk ook inspireren om zo te leven dat je minder stress ervaart. Ondanks dat bekend is dat veel mensen last hebben van stress, lijkt lang niet iedereen te weten hoe je hier mee om kan gaan. Misschien ervaar je zoveel stress, dat de ziektewet op de loer ligt.
Wij schrijven hier bewust NIET over een leven zonder stress. Wij pleiten voor minder stress. Vooral minder stress waar je last van hebt of die schadelijk is voor je. Maar een leven zonder stress? Dat is gewoonweg onmogelijk.
Onze maatschappij is met alles erop en eraan nu eenmaal stressvol te noemen. Daarnaast heeft ons lichaam stress nodig om goed te kunnen reageren op (gevaarlijke) situaties. Stress is een signaal van het lichaam waar je zeker wat aan hebt! Als je minder stress wil ervaren in het leven is misschien wel de eerste stap om de negatieve associatie even los te laten en het meer te gaan zien als een nuttige en belangrijke werking van ons brein.
Dankbaar voor stress
- Je hebt je scriptie geschreven en mag deze verdedigen voor de examencommissie. Deze laatste presentatie bepaalt je eindcijfer en of je geslaagd bent. Je loopt het lokaal binnen. Wat voel je?
- Je bent aan het hardlopen en ineens tref je iemand in nood. Een meisje is van haar fiets gevallen en ligt op de grond. Je loopt naar haar toe, pakt je telefoon en belt de hulpdiensten. Wat voel je?
- Je rijd na een drukke werkdag naar huis en er is sprake van filevorming. Net op het moment dat er ruimte ontstaat schiet een motor voor je auto langs en moet je vol op de rem. Wat voel je?
Wat je waarschijnlijk voelde in al deze situaties is een vorm van STRESS. Al deze omstandigheden kunnen op hun eigen manier een stressreactie in jouw lichaam veroorzaken. Deze stress zorgt ervoor dat jij gaat handelen. De bekendste reacties op stress zijn vechten, vluchten of bevriezen. Deze basic reacties zijn in ons brein verankerd.
Als ik kijk naar deze voorbeelden dan ben ik daar maar wat dankbaar voor. Wat fijn dat mijn lichaam zo functioneert dat ik, wanneer het nodig is, ga ‘vechten’ en beter ga presteren. Dat ik een energie boost krijg om te handelen. Dat ik meer alert ben en mij meer kan concentreren op momenten dat het nodig is. Dat mijn lichaam reageert als het mij moet beschermen voor een onveilige situatie. Gelukkig maar dat mijn brein zo automatisch reageert, want voordat ik de situatie volledig heb geanalyseerd met mijn denken, heeft mijn voet al op het rempedaal gedrukt.
Hoe werkt stress nu precies?
Oké, ik ga proberen een les biologische psychologie heel kort en behapbaar weer te geven. Er is nog veel meer over te zeggen maar we houden het hier zo pragmatisch en basic mogelijk. Er zijn online meerdere definities van stress te vinden. In principe kun je stress zien als een reactie van je lichaam op een bedreigende situatie.
3a, b en c lopen vrijwel gelijktijdig maar route 3a is het kortste. Dit maakt dat de vecht-, vlucht- of bevries reactie, ook razendsnel volgt op een mogelijk bedreigende situatie. Misschien heb je dit zelf ook wel eens ervaren.
Meestal helpen deze systemen ons om goed met stressvolle situaties om te gaan en versterken deze processen onze weerstand en immuunsysteem. Het gaat zelfs zover dat we leren van elke stress situatie en dat dit wordt opgeslagen in ons emotioneel en cognitief geheugen wat bij een volgende (stress) situatie wordt meegenomen in het beoordelen ervan.
Positieve stress
Als je je associatie met stress wat wil bijstellen, kan het goed zijn om te weten welke positieve impact stress kan hebben. Denk bijvoorbeeld aan het toenemen van concentratie, als je een belangrijk examen of presentatie hebt. Of een grotere alertheid wanneer het heel druk is op de lange autorit van Frankrijk naar Nederland.
Zoals omschreven zorgt stress ook voor (tijdelijk) meer energie wat je kan helpen een bepaalde taak af te ronden. Het stimuleer je hart, bloedsomloop en spierspanning waardoor het lopen van bijvoorbeeld die ene halve marathon gaat lukken.
Stress helpt je om in actie te komen, betekenis te geven aan situaties, je te ontwikkelen en maakt je ook sterker. Als je stress hebt ervaren dan verbetert dit over het algemeen je psychologische en fysiologische weerstand zodat je weerbaarder bent voor volgende stress ervaringen.
Negatieve stress
Maar waar het vaak ‘mis’ gaat is dat ons brein dit systeem niet alleen activeert wanneer er een acute of gevaarlijke noodsituatie is (zoals een ongeval of aanval door een wild dier) maar het wordt ook ingeschakeld bij situaties die in onze tijd feitelijk minder bedreigend zijn. Denk aan psychische situaties zoals het tobben over je studie, je relatie, werk en deadlines. En zelfs bij intensief sporten. Dan ontstaat er eigenlijk een chronische activatie van het systeem, waardoor deze continue aan het werk is. En dan gaan ons immuunsysteem en weerstand er juist op achteruit.
Whether the danger is real or imagined, the stress we feel is real. Unlike our rational minds, our bodies do not try to assess what the danger is. We simply react to the chemicals flowing through our bloodstreams to prepare us for what might be lurking. Simon Sinek, Leaders eat last
Veel voorkomende lichamelijke klachten bij negatieve stress zijn spierspanning, hoofdpijn of last van gewrichten. Vaak ben je door stress ook meer vermoeid en het kan zijn dat je slaapproblemen hebt, waardoor de vermoeidheid alleen maar toeneemt.
Je kunt last hebben van een hoge bloeddruk, druk op de borst en minder concentratievermogen, net als moeite met onthouden. Dit zie je ook weer terug als je kijkt naar de werking van stress. Je systemen zijn eigenlijk continue aan het werk. Stress kan je letterlijk ziek maken.
Eigenlijk verloopt ‘normale’ stress altijd in een vast patroon. De kortdurende alarmfase, een weerstandsfase, en een uitputtingsfase.
In de alarmfase is er sprake van een kortdurende verlaagde weerstand van het lichaam. In de weerstandsfase is de weerstand tegen stress verhoogd, en in de uitputtingsfase is deze weer verlaagd. Als iemand deze fasen heeft doorlopen, duurt het enige tijd voordat men weer op het normale niveau is teruggekeerd. Endocrinoloog Hans Selye
Moeten we stress nu allemaal opzoeken
Wat bijzonder dat ons lichaam zo werkt en ons ook op deze manier in veel situaties in het leven helpt om te handelen en weerbaarder maakt. En ja, er zijn helaas ook situaties denkbaar waarin het niet lukt om te herstellen tot het normale niveau, stress chronisch wordt en langdurige gevolgen heeft. Stress is een heel complex proces wat ook nog samenhangt met bijvoorbeeld je persoonlijkheid en specifieke gebeurtenissen. Er zijn dan ook niet voor niets professionals op dit terrein.
We roepen je niet op om in onze stressvolle manier van leven nog meer stress op te gaan zoeken. Evenmin willen we de impact ervan onderschatten. Wat we je willen vertellen is dat stress niet altijd schadelijk of negatief is en dat het voor veel mensen kan helpen om met een stukje acceptatie en realisme naar eigen stressgevoelens te kijken. Bovendien mag je weten dat het lichaam een groot herstellend vermogen heeft en er in feite altijd weer een einde kan komen aan je stress gevoelens.
Het sleutelwoord: coping
Dat je stress ervaart in dit leven is wel duidelijk geworden. Geloof je echter ook dat de manier waarop jij nu met stress omgaat, kan veranderen? Ik hoop van wel, want dit is erg belangrijk voor een verbetering in je situatie. Hoe je stresssituaties ervaart of ermee omgaat, is bepalend voor de impact van stress op je leven. De gezondheidspsycholoog Kelly McGonigal zegt hierover:
Mijn punt is dat we vrij zijn in de manier waarop we op stressvolle omstandigheden reageren. We hebben er meer controle over dan we denken. Als we die haatrelatie met stress laten gaan, kunnen we onze stresservaringen veranderen in iets wat heelt of ons kracht geeft.
Hoe ga jij momenteel om met de stress die jij ervaart? Ontken je het als een struisvogel, kop in het zand en gewoon doorgaan? Probeer je allerlei tips uit zoals meditatie, meer bewegen, naar de sauna en dergelijke. Of heb je er misschien ook hulp bij gezocht? In ‘normale’ stress situaties hoef je er niet altijd wat mee te doen, maar bij chronische stress helpt niets doen niet. Kijk maar naar de werking van je lichaam. Het systeem blijft immers overuren draaien en kan niet herstellen. Ben je je bewust van de impact op je lichaam en geest voor de langere termijn?
Er is geen leven zonder stress
Bestaat er een leven zonder stress? Ik denk van niet. Ik denk wel dat je ver kunt komen in de manier waarop je omgaat met stressvolle situaties in het leven. Er zijn mensen die claimen in een soort zen modus te leven zonder stress. Maar in een wereld zonder permanente vrede, op alle aspecten van het leven, denken wij dat stress een (soms harde) realiteit is die erbij hoort. Part of the deal. Net als dat pijn en lijden inherent zijn aan leven, is een bepaalde mate van stress dat ook.
Ik zeg niet dat de oplossing is om alle stress te accepteren en gewoon maar stressvolle levens te leiden. Sterker nog, de meeste artikelen die je hier gaat vinden zullen echt over minder stress gaan. Maar stress verdient een nuance die we hier hopelijk hebben gegeven. Stress, en zeker langdurige stress, kan absoluut schadelijk zijn. Het is voor sommigen niet goed te hanteren en deze mensen hebben daar hulp bij nodig. Ben jij iemand die veel stress ervaart? Zoek hulp!
Maar het leven is stressvol. Er zijn veelal omstandigheden denkbaar die zorgen voor een vorm van stress. Zowel situaties die echt bedreigend zijn als situaties die een vorm van positieve stress met zich mee brengen. Kijk alleen al naar life-events als afstuderen, trouwen of samenwonen, kinderen krijgen of verhuizen.
Stress uit je leven willen bannen voelt dan ook als iets willen vermijden wat niet te vermijden valt en wat je soms zelfs nodig hebt om in bepaalde situaties goed te kunnen functioneren.
Weet dat stress gevoelens zullen blijven komen, maar veelal ook weer zullen gaan. We hopen dat je de komende periode met een vernieuwd perspectief naar je stress gevoelens kan kijken!
