Dit artikel was er bijna niet geweest. Lange tijd bleef het bij aantekeningen die ik de afgelopen periode heb verzameld. Wat gedachten en inzichten. Maar een logisch geheel, een verhaal, een heldere boodschap, die kwam er niet. En dus wilde ik tegen Remco zeggen:“laat maar, we schrijven hier niet over.”
Waarom? Ik voelde weerstand. Weerstand om te zeggen dat wat ieder doet invloed heeft. Weerstand om te zeggen dat wat je wel en niet doet ten aanzien van het milieu en duurzaam leven, uitmaakt.
Weerstand omdat ik aan de ene kant volledig sta achter onze zoektocht en keuzes om beter te zorgen voor mens en natuur én aan de andere kant ik ook dagelijks ervaar hoe lastig dat is.
Dat het niet te doen is om alles volledig om te gooien, dat het effect van ‘duurzame’ keuzes helemaal niet zo te zien is en dat de praktijk van het leven niet zo zwart wit is als dat we met elkaar hopen of doen voorkomen.
Ik begon te denken dat het allemaal niet zoveel uitmaakt wat we wel en niet doen, omdat we daar ook als mensen zo verschillend in staan en het een onbegonnen werk is om er in je uppie ook maar iets in te willen veranderen.
Persoonlijk leiderschap en het maken van duurzame keuzes
Maar zoals wel vaker gebeurd vallen processen soms ineens samen. Twee weken geleden ging ik met de vrouwen van mijn boek&borrel club naar een leiderschapsconferentie. (Een super toffe fijne groep vrouwen van wie ik veel mag leren en mee kan delen).
Die conferentie dus, opende met het hoofdthema: iedereen heeft invloed! En nee, dat wist ik niet van te voren.
Bij de eerste spreker ontdekte ik al waar de weerstand van de afgelopen weken had gezeten, want hij stipte het pijnpunt aan.
Als ik van mening ben dat iedereen invloed heeft op het milieu en het maken van duurzame keuzes, en ik wil dit graag aan jou meegeven zodat jij het op jouw manier toe kan passen in jouw leven, dan begint het er wel mee dat ik geloof dat ik zelf ook bij de iedereen heeft invloed hoor.
Mijn twijfel zat in mijzelf. Heb ik wel invloed met wat ik doe, denk, kies, lees, zeg of schrijf. Heeft het wel echt een positief effect? Wat is het echte resultaat van mijn handelen?
En daarnaast, durf ik wel stelling te nemen, keuzes te maken en ergens voor te gaan staan? Niet omdat ik het beter weet of omdat wij alles goed doen, wat verre van waar is. Maar gewoon omdat ik erin geloof dat ‘die keuze’ beter of minder slecht is voor mijzelf, de ander en de wereld om mij heen.
De conferentie maakte mij weer bewust van mijn drijfveren, idealen en keuzes.
Wat jij en ik doen en niet doen, heeft invloed op de wereld om ons heen
Ik sta achter de zoektocht naar een meer duurzaam leven. Dat is een van de basis redenen waarom we ook met Ikwilminder zijn gestart. Dus als ik dit met anderen wil delen en er misschien wel andere mensen mee kan inspireren, dan moet ik stelling durven nemen.
Stelling waar iedereen het mee oneens mag zijn, maar waar ik zelf wel in geloof. We hebben allemaal invloed op het milieu en klimaatveranderingen en we hebben met elkaar hier keuzes in te maken.
Soms moet je gewoon een stap maken om ergens in te gaan staan en vanuit daar verder te onderzoeken. Ik kies hiervoor. Ook al weet ik (nog) niet zeker hoe, wat, waar en of mijn handelen effect heeft.
Wanneer je je afsluit voor een onderwerp gaat het probleem niet weg maar kun je niet meer bijdragen aan de oplossing.
Hilda Feenstra – Duurzaam moet je durven.
Waarom we denken geen invloed te hebben?
Dat wat ik bij mijzelf ervoer de afgelopen weken, is precies datgene wat ik anderen vaak hoor zeggen. Op het werk, thuis of op social media.
Of het nu wel of niet écht uitmaakt voor het milieu of klimaatverandering of we:
- met de auto, trein of het vliegtuig reizen
- boodschappen met (plastic) verpakkingen halen
- single use producten gebruiken
- veel, weinig of geen vlees eten
- voedsel verspillen
- energie besparen
- minder afval produceren
- bewuster kleding kopen
- minder spullen kopen
Nu valt over deze thema’s natuurlijk veel te zeggen en zijn er allerlei burgerinitiatieven, organisaties en inmiddels ook overheden mee gemoeid. (Een mooi voorbeeld hiervan is Milieucentraal). Er wordt onderzocht, gediscussieerd, gedeeld en praktische tips uitgewisseld over een meer duurzame leefstijl en wat wel en minder impact heeft op het milieu.
Ondanks dat duurzaam leven een hot topic is, voelen velen zich toch meer toeschouwer als het gaat om het milieu, de klimaatveranderingen en meer duurzaam leven. Het besef dat er iets moet gebeuren, voelt niet meer zo ver weg als eerder. Maar als dat ‘iets’ over onszelf gaat, over de keuzes die we zelf op dagelijks niveau maken, dan wordt het lastig en belanden we snel in het oordeel over wat goed en fout zou zijn.
Uiteindelijk zijn er allerlei redenen waardoor we niet allemaal tot handelen komen en niet altijd geloven in het hebben van invloed. Maar degene die ik zelf het meeste ervaar en om mij heen hoor is: perfectie.
Duurzaam leven is niet perfect
Wat is de beste keuze die je kunt maken als het gaat om het terugdringen van de CO2- uitstoot? Wat is de beste keuze die je kunt maken als het gaat om het verkleinen van je voetafdruk? Is er een beste keuze?
Onmogelijk toch om deze vragen te beantwoorden. Je kunt wel meer inzicht krijgen in jouw voetafdruk door bijvoorbeeld de tool van Babette Porcelijn van het boek: de Verborgen Impact. Maar één beste keuze om volledig duurzaam te leven, voor nu en altijd, is er denk ik niet. Heel plat gezegd: zolang je leeft, heb je impact. Dus elke vorm van verbruik of uitstoot is er één en is uiteindelijk nadelig. Zoals Jelmer Mommers het lekker concreet zegt in zijn boek ‘Hoe gaan we dit uitleggen’:
Het zou zelfbedrog zijn om te doen alsof ik een positieve bijdrage lever. Dat is gewoon onzin als je kijkt naar de vervuiling die ik veroorzaak. Hoogstens belast ik de natuur elk jaar een beetje minder, recycle ik iets meer, composteer ik iets meer dan het jaar ervoor. Maar dat is echt geen reden voor zelffelicitatie. Onder de streep ben ik nog steeds een vervuiler.
Perfectie is de vijand van vooruitgang
Wanneer mensen keuzes maken om duurzamer te leven gaat het vaak over het alles of niets principe. Net als bij minimalisme. Het moet volledig kloppen, helemaal goed zijn en anders laat men het liever zoals het is. Maar zo werkt het niet. Volgens mij werkt het bij heel veel andere dingen ook niet zo.
- Het maakt wel degelijk uit of je 1 keer per week koek eet, of 7 dagen per week.
- Het maakt voor je productiviteit wel degelijk uit of je een keer laat naar bed gaat in een week of elke avond.
- Het maakt uit of je elke dag sport of 1 keer per maand.
- Het maakt wel degelijk uit of je soms een goed doel steunt of helemaal nooit.
- Het maakt uit of ik 1 glas rode wijn drink op een avond, of een hele fles.
Vaak kunnen we deze verschillen wel ervaren als het aankomt op ons dagelijks leven en als het resultaat voor onszelf voel- of zichtbaar is. Maar op het moment dat het keuzes zijn die buiten de voordeur effect hebben, dan lijkt het in rook op te gaan.
Dan overzien we niet wat er wel en niet gebeurt en daarmee trekken we soms de onterechte conclusie dat het dan vast ook niet heel erg veel doet.
Zoals bijvoorbeeld het afval dat we (gescheiden of ongescheiden) buiten de deur zetten, het vlees dat we wel of niet kopen of de gassen die we uitstoten. Want zelf zien we het effect niet echt, merken het niet direct en kunnen het niet goed meten. Maar dat we iets niet zien, wil niet zeggen dat het er niet is.
Het streven naar perfectie in de zin van het helemaal goed doen, en anders niets doen, helpt niet. Sterker nog. Het weerhoudt ons er vaak van om überhaupt een stap te maken en is daarmee een vijand van vooruitgang of verbetering. Het zorgt er dan voor dat we stil blijven staan omdat we wachten op de perfecte keuze. Maar zonder te gaan lopen en te gaan doen, komen we er ook niet achter welke keuzes wel en niet werken.
Perfectie is de vijand van goed
Dat streven naar perfectie zien we vervolgens ook terug in de duurzame keuzes die we wél proberen te maken. Je kunt kiezen uit allemaal verschillende potentieel of bewezen duurzame producten, activiteiten of leefregels. Maar je kunt het niet ALLEMAAL doen en ook niet allemaal TEGELIJKERTIJD.
Zo kun je kiezen voor producten die plastic- en verpakkingsvrij zijn (denk bijvoorbeeld aan de Shampoo bars), maar daarbinnen heb je ook nog weer gradaties aan duurzaamheid. Kijk je alleen naar de verpakking of ook naar de manier van transport, naar eventuele schadelijke stoffen, naar de manier waarop de producent andere keuzes maakt zoals de werkomstandigheden, etc. etc. etc.
Het is niet te doen om bij alles wat je gaat doen of kopen een duurzaamheidsanalyse te maken, om tot de allerbeste keuze te komen. Dat kan gewoon niet en gaat je ook niet lukken. Want er is geen één allerbeste combinatie van keuzemogelijkheden te bedenken voor een meest duurzaam leven. Daarvoor zijn er veel te veel variabelen.
Dus stop ermee daar naar te streven. Perfectie is ook de vijand van gewoon goed. Houd het behapbaar en klein. Is hetgeen je wilt doen of gaat kopen ‘beter’ of ‘minder slecht’ voor jezelf en je omgeving dan hetgeen je anders zou hebben gedaan of gekocht? En dan bedoel ik met gezond verstand beter, voor zover jij dat binnen jouw mogelijkheden kan overzien of over geïnformeerd bent. Als je antwoord ja is, ga er dan voor.
Continue leerproces
Natuurlijk ben ik er een voorstander van dat we ons goed laten informeren zodat je steeds meer inzicht krijgt en daardoor input om je eigen keuzes of gedachten bij te stellen.
Maar laat het wachten op de perfecte antwoorden op de vragen die we hebben, niet een belemmerende overtuiging zijn die er voor zorgt dat je überhaupt niet tot verandering of ontwikkeling komt.
Het is als een continue leercirkel. Op het moment dat je nieuwe ervaringen opdoet, volgt er weer nieuwe informatie of een volgende ervaring waardoor je weer verder leert. Werkt dat niet bij alles in het leven zo?
Onze invloed zal nooit perfect zijn
Heb je ooit alle mensen die je tot nu toe in je leven hebt ontmoet, gevraagd welke invloed jij op hun leven hebt gehad?
Heb je ooit al je afval bij elkaar opgeteld en onderzocht welke impact dit heeft gehad op de afvalverwerking? Of wat de impact is geweest, van jouw afval wat in de natuur is beland, op het milieu?
Heb je ooit al je reizen (met welk vervoermiddel dan ook) geanalyseerd, wat de uitstoot is geweest en onderzocht welk effect dit uiteindelijk heeft gehad?
Het is niet te doen om van alles te weten welke bewuste en onbewuste resultaten, effecten of invloeden jij hebt gehad of nog steeds hebt. Op mensen, op de maatschappij of op het milieu. Daarnaast leef je niet alleen. We delen deze aarde met 7,7 miljard mensen. De gevolgen van al onze individuele keuzes zijn in relatie tot de wereld nooit helemaal te overzien.
Dit heeft ons in alle voorliggende jaren ook niet weerhouden om te leven zoals we deden. Waarom zouden we dat (dat we niet weten of het een positief effect heeft) dan nu blijven zeggen als het gaat om het minderen en een milieubewustere leefstijl?
Individuele acties kunnen mislukken maar langdurige collectieve inspanningen blijven nooit zonder resultaat. Veel ingrijpende omwentelingen in de afgelopen eeuwen zijn het resultaat van burgers die geen genoegen nemen met de status quo. Het einde van de slavernij, het stemrecht voor vrouwen en de formele afschaffing van kinderarbeid kwamen er niet op initiatief van politici maar omdat sociale bewegingen hen dwingen te doen wat nodig was.
Jelmer Mommers – Hoe gaan we dit uitleggen
Je bent een kleine speler in het grote geheel
Het kan je een gevoel geven of het niet veel uitmaakt. Jij bent maar een kleine speler in dit grote geheel. Dat klopt.
En tegelijkertijd ben je een speler. Het gaat er niet om hoe goed, hoe groot of hoe uniek jouw invloed is. Het gaat erom dat je beseft dat je onderdeel uitmaakt van een geheel van mensen en natuur en dat dit op elkaar reageert. Het gaat dus niet eens altijd om de output, het resultaat van ons handelen. Het begint gewoon bij onze intenties, onze input.
En vervolgens is het goed om het niet te groot en theoretisch te maken. Kijk in je dagelijks leven thuis of op het werk wat er binnen jouw handbereik ligt om wel te doen. En als je een andere rol hebt, op meer maatschappelijk of landelijk niveau, dan ligt er weer wat anders binnen jouw handbereik om te doen.
Omdat wij geloven dat wanneer iedereen mindert op zijn of haar niveau en levenswijze, we een mindere negatieve impact hebben op de natuur en daardoor hoogstwaarschijnlijk ;) kunnen bijdragen aan een meer duurzame wereld.
Je kunt ervoor kiezen om op jouw manier mee te doen. Het hoeft niet perfect. Dat gaat jou en mij niet eens lukken. Maar laat perfectie niet de vijand zijn van vooruitgang, van gewoon goed of de vijand van een klein beetje beter.
Al deze gedragsveranderingen leveren dus vooruitgang op voor het klimaat. Natuurlijk niet als jij de enige bent die verandert: als je puur naar de cijfers kijkt maakt het niets uit of jij wel of geen CO2 uitstoot voorkomt, want je bijdrage is hoe dan ook verwaarloosbaar op een totaal van nu 7,7 miljard mensen. Uit ervaring weet ik dat het soms heel eenzaam voelt, met je goede bedoelingen en je krimpende voetafdruk. Maar in werkelijkheid sta je nooit alleen. Iedere keer dat je een stap zet ben je onderdeel van een groeiende groep die zich realiseert dat we snel in actie moeten komen en dat onmiddellijke gedragsverandering nodig is.
Jelmer Mommers- Hoe gaan we dit uitleggen
Noem het de grote kracht van het kleine verschil. Of je verandert je gedrag niet, natuurlijk. Je afwezig houden is uiteindelijk ook een keuze. Maar ook dan heb je invloed. In deze wedstrijd doen we allemaal mee. We staan allemaal op hetzelfde veld, namelijk de aarde.