Uit onderzoek blijkt dat we in Nederland, ten opzichte van 2010, minder kilo’s voedsel verspillen. De afgelopen jaren zijn er allerlei campagnes ingezet, zoals samentegenvoedselverspilling, om zowel binnen de gewone huishoudens als in de voedselketen verspilling tegen te gaan. Dat is goed nieuws!
Ik vind het super om te zien en te horen dat mensen bewust zijn van hun eigen handelen als het aankomt op eten. Sowieso qua impact van voeding op de gezondheid maar daarnaast ook de impact met betrekking tot verpakkingen en afval. Minder voedsel verspillen is één van de eerste en makkelijkste dingen die je zelf kunt doen om je milieu-impact te verlagen.
Voedselverspilling anno 2019
Toch blijkt dat we momenteel nog zo’n 34,5 kg vast voedsel per persoon per jaar weggooien. Brood, zuivel, groente, fruit en aardappelen worden het meest verspild. Naast de verspilling van vast voedsel worden er ook vloeistoffen verspild. In 2019 verdween gemiddeld 45,5 liter drinken per persoon in de gootsteen of het toilet.
En dat is niet alleen zonde voor het milieu, maar ook voor je portemonnee. Want je bent over het algemeen goedkoper uit wanneer je minder koopt en niet hoeft weg te gooien.
Tot slot meldt het onderzoek dat Nederlandse consumenten thuis totaal 589 miljoen kilogram (inclusief zuivel, vetten, sauzen en soepen) voedsel per jaar verspillen. Dus, ondanks de positieve veranderingen, is er nog heel veel winst te behalen met elkaar.
Waarom we nu minder voedsel verspillen
Oké, we verspillen dus flink minder voedsel dan vroeger. Hoe komt dat?
Allereerst lopen hierin andere bewustwordingsprocessen over eten met elkaar op, die een positief versterkend effect hebben. Denk aan de keuze om bijvoorbeeld:
- verpakkingsvrij boodschappen te doen
- een bepaald dieet (of liever eetpatroon) te volgen
- biologisch en/of gezond voedsel te kopen
- maaltijden en boodschappen bewust in te plannen
- vegetarisch te eten
De kans is groot dat je door bovenstaande keuzes al minder snel impulsaankopen doet, eten overhoudt of teveel aanschaft.
Daarnaast zijn wij als consumenten, bewust en onbewust, al meer bezig met verantwoord boodschappen doen. Er zijn landelijke acties om te strijden tegen voedselverspilling waar je hier meer over kunt lezen. De samenwerkingen met horecagelegenheden en supermarktketens helpt ook enorm. En wie kent er nu geen eetgelegenheid waar je een doggybag kan meekrijgen?
Hand in hand met de technologie worden pilots gedraaid om zo min mogelijk voedsel te verspillen en anders dit voor een prikkie te laten kopen door de consument. Het bericht dat LIDL verse producten die de THT-datum bereiken voor 25 cent zou gaan verkopen ging ongeveer viral. (Ik heb er zelf in de praktijk helaas nog geen gebruik van gemaakt). Ook de app toogoodtogo groeit in naamsbekendheid en steeds meer partijen sluiten zich aan.
Verspillen doen we allemaal
Als ik denk aan die 70 kilo die Remco en ik, volgens het onderzoek, per jaar aan voedsel verspillen, dan knaagt dat toch een beetje aan mij.
Nu kan ik natuurlijk zeggen dat ik denk dat dit bij ons minder is omdat wij al tijden heel bewust boodschappen doen en bijna nooit iets weggooien. Of dat alle groente en fruit bij ons niet bij het restafval belanden, maar in de compostbak.
Maar het is een feit dat ook bij ons er wel eens wat wordt weggegooid. Meestal als het rot is of de houdbaarheidsdatum verstreken is. Dat dit zo nu en dan gebeurt is niet erg en best logisch. Toch?
Rot is rot?
Wie kent het niet. Je komt terug van een weekend weg of een week vakantie en treft in de koelkast een bedorven pak yoghurt of melk aan. Of je pakt die ene kiwi van de fruitschaal, die toch echt niet meer te eten is, want hij ligt er al meer dan een week. Of je hebt een restje eten over, wat na 3 dagen keurig in de koelkast te hebben gestaan, toch nog in de prullenbak belandt.
Soms gaan producten echt kapot. Of heb je iets gekocht wat sneller dan gedacht rot is. Helemaal met vers eten, kan dat nu eenmaal gebeuren. Maar hoe vaak is dit de echte oorzaak van de voedselverspilling? Hoe vaak zou het voorkomen dat eten bedorven raakt door keuzes die we zelf, voorafgaand aan het rot worden, gemaakt hebben.
Lekkere leftovers versus gezonde leftovers
Neem het voorbeeld van pizza of pannenkoeken. Als we hier bij de avondmaaltijd iets van overhouden, willen we het met alle liefde de volgende dag weer eten. Desnoods als lunch. Als een zak chips of snoep opengaat, maar nog niet op is, dan gaan we daar gerust de volgende dag mee verder. En te veel gebak op een verjaardag bestaat niet. Zonder moeite eten we de 3 dagen erna thuis (of op het werk) gewoon de overgebleven stukken op.
Hoe anders lijkt dit te gaan met brood, fruit en groentes. Wanneer we een halve zak spinazie eten bij de maaltijd, belandt de andere helft meestal onderin de koelkast om na een week de zak met wat groene drap in de prullenbak te gooien.
Of de leftover groente van de avondmaaltijd. Hoeveel mensen nemen die de volgende dag mee als lunch naar het werk? Ik heb mensen wel eens horen zeggen dat ze niet houden van leftovers omdat ze dan twee keer per week hetzelfde eten. Nu houd ik zelf ook erg van variatie in mijn maaltijden maar ik hoor dit argument nooit als het gaat om eten (of lekkers) wat we erg smakelijk vinden.
Waar we zin in hebben of wat we hebben
Ik denk dat we over het algemeen heel goed weten hoe het zit. Ik denk dat iedereen snapt dat wanneer je minder koopt, minder impulsaankopen doet, beter kijkt in je koelkast voordat je boodschappen gaat doen en iets meer je maaltijden plant, je minder voedsel verspilt.
Ik denk niet dat daar echt het probleem zit. Het punt is denk ik dat wat we hebben niet altijd hetgeen is waar we zin in hebben. Ik kan heel mooi bedacht hebben wat ik ga eten, maar wanneer ik op een van die dagen afwijk van dat plan – bijvoorbeeld omdat ik ergens anders meer ZIN in heb – blijft die kiwi, die zak met wortels of dat pak yoghurt liggen.
Het ligt heel erg in lijn met wat Remco eerder al schreef over discipline versus motivatie. Onze behoeftes en motivatie zijn enorm onderhevig aan veranderingen. En als het gaat om eten denk ik dat dit een belangrijk punt is. We laten ons vaak leiden door tijdgebrek, ‘honger’, suikerbehoeftes en andere sociale argumenten om te beslissen wat we op dat moment willen eten. Op zich niets mis mee, maar het zijn wel andere motivatoren dan gewoon voedsel eten om je te voeden.
Je moet je maag niet vullen, maar voeden
Wat heb je over voor voedsel?
Voedselverspilling tegen willen gaan begint bij het eerlijk durven kijken naar jouw beeldvorming over voedsel. Vind jij bijvoorbeeld dat je recht hebt op wat je wilt, omdat je in een land leeft waar je alles kunt kopen en je genoeg beschikbaar hebt. Dan zul je ook geneigd zijn om meer te kopen dan je nodig hebt.
Of vind je groente en fruit ook niet echt veel waard, omdat je het minder lekker vindt, en daarom belandt dit eerder in de prullenbak. Of misschien ben je iemand die kiest voor gemak, niet graag plant, en daardoor niet altijd een goede inschatting maakt van wat je in een week nodig hebt.
Wanneer voelt iets als verspilling
Een wat kritische noot misschien. Weet dat ik dit net zo goed aan mezelf schrijf als aan jou. Het gaat er ook niet om, om met het vingertje te wijzen. Het is een oprechte vraag en constatering dat het best bijzonder is hoe we over het algemeen met voedsel omgaan.
Helemaal met de algemene kennis dat dit in deze wereld geen vanzelfsprekendheid is voor hen die leven in armoede of in gebieden wonen waar weinig voedsel en veel minder keuzemogelijkheden zijn.
Uiteindelijk denk ik dat dit in lijn is met het leren omgaan met overvloed.
Na honderdvijftigduizend jaar van schaarste hebben we, vooral sinds de Tweede Wereldoorlog, collectief meer dan we nodig hebben. Onze eerste – evolutionaire en ook logische – neiging is om ons te overeten en meer te willen hebben, omdat we als het ware geprogrammeerd zijn om rekening te houden met schaarste. We hebben nog niet geleerd ons aan te passen aan overvloed.
Prof. dr. ir. Louise O. (Otillia) Fresco (1952)
Hoeveel kilo voedselverspilling is reëel?
Een deel in mij wil zeggen NUL! Helemaal als ik kijk naar de luxe die wij hebben om voedsel elk moment van de dag te kopen, goed te bewaren in koelkast en vriezer en financiële mogelijkheden hebben om kwalitatief goed eten te kopen. Een deel van mij zou dus willen streven naar 0 kg voedselverspilling in ons huishouden in 2020!
En ja, in dit deel spreekt wellicht ook de perfectionist in mij. Want reëel gezien gaat het een keer voorkomen dat ik minder bewust keuzes maak, niet handig plan, sommige producten hun houdbaarheid sneller verliezen dan ik zou willen en er wel eens wat blijft liggen in de koelkast of op de fruitschaal.
Er is geen één juiste weg in het leven. Wat voor de een heel goed werkt (zoals een weekplanning maken), werkt voor de ander totaal niet. Ik probeer de komende tijd bewuster te worden van het voedsel wat ik zo nu en dan verspil. Misschien betekent dit dat ik juist wat minder eten ‘op voorraad’ moet kopen. Zodat ik meer in het moment kies op basis van wat er is. Dat ik dit eerst opmaak, voor ik weer wat nieuws in huis haal. En op andere momenten zou het juist betekenen dat ik meer vooruit moet denken, iets plan en mij ook houdt aan mijn eigen plannen.
Laten we met elkaar ernaar streven om voedsel en eten te benutten waarvoor het is: om op te eten en ons daarmee te voeden!
